عصر حاضر را باید تلفیقی از ارتباطات و اطلاعات دانست؛ که در آن بشر نسبت به زمان‌های گذشته، برای رفع نیازهای خود به اطلاعات و برقراری ارتباط نیاز دارد.

با پیشرفت فناوری و توانایی دسترسی به اینترنت، افراد در هرجا که قرار داشته باشند می‌توانند به راحتی به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. بدون شک می‌توان گفت بیشترین تاثیر ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات، در محیط‌های آموزشی بوده که منجر به پیش رفتن محیط‌های آموزشی به سمت مجازی شدن، شده است. البته این امر مستلزم استفاده از امکانات پیشرفته‌ای نظیر کامپیوتر، اینترنت پر سرعت و منابع اطلاعاتی جامع و کامل است.

در دهه‌های اخیر، کمی که اینترنت و وسایل ارتباط جمعی نوین در دنیا فراگیرتر شدند، در مدارس و دانشگاه‌ها اتفاقات جدیدی رخ داد؛ شروع آموزش الکترونیکی.

ورود کامپیوترها، تبلت‌ها و تخته‌های هوشمند به مدارس و دانشگاه‌ها فضای آموزشی جدید و هوشمندی را در دنیا شکل داد.

در گذشته و در روش آموزش سنتی، یک معلم بود و یک محتوای ثابت که هرسال بدون توجه به تغییرات لحظه‌ای که در دنیا در حال رخ دادن است، به دانش‌آموزان ارائه می‌شد؛ هرچه بود در همان مکان و زمان مدرسه اتفاق می‌افتاد و چیزی فراتر از آن عاید دانش‌آموز نمی‌شد.

اما طبعا با به وجود آمدن فضای آموزشی نوین و راه پیدا کردن تکنولوژی اینترنت به مدارس اوضاع کمی بهتر شد و معلمان هم در کنار دانش‌آموزان خود سعی کردند خود را به روز نگه دارند و از نسل‌‌های جوان‌تر عقب نیفتند.

اما به دلیل اختلاف سطح مدارس و دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، هزینه، امکانات و زیرساخت‌های اینترنتی به اندازه کافی به این مسئله پرداخته نشد و تا حدی به فراموشی سپرده شد و رنگ و بوی مدارس هوشمند در تعداد کمی از محیط‌های آموزشی باقی ماند.

زمان با همین روش گذشت تا به سال‌های اخیر رسیدیم. سال ۲۰۱۹ خبری منتشر شد که دنیا را تغییر داد. نخستین موارد رویت شده «ویروس کرونا» در ووهان چین.

این ویروس کشور به کشور پخش می‌شد و مردم را مبتلا می‌کرد و به کام مرگ می‌کشاند تا جاییکه دولت‌ها و حاکمیت‌ها تصمیم به قرنطینه و تعطیلی گرفتند؛ از مدارس و دانشگاه‌ها گرفته تا کوچک‌ترین و بزرگترین مشاغل.

کار به جایی رسید که هرکس با توجه به شرایط پیش آمده باید فکری به حال و روز خود می‌کرد چرا که دنیا حتی با وجود این ویروس منحوس متوقف نمی‌شد و به کار خود ادامه می‌داد.

کسب‌وکارها آنلاین شد، کارمندها دورکار شدند، پوشش‌ها تغییر کرد و ماسک جزو جدایی‌ناپذیر چهره‌های مردم شد.

در این میان هرچند دانش‌آموزان و دانشجویان که همیشه از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها لذت می‌بردند، وضعیت مطلوبی داشتند اما مشخص نبود که این ویروس تا کجا به شیوع خود ادامه خواهد داد و آموزش هم موضوع تعطیلی‌برداری نبود.

حالا درست در جایی ایستاده بودیم که باید توانایی‌ها و تکنولوژی‌ها را به صف می‌کرده و از آن‌ها نهایت استفاده را می‌بردیم.

معلم‌ها و اساتید در سراسر دنیا کاری را شروع کردند که هیچ تصوری از نتیجه و دستاوردهای آن نداشتند؛ آموزش در پلتفرم‌های مجازی.

پلتفرم‌هایی که از قبل طراحی و اجرایی شده بودند تبدیل به فضایی برای آموزش‌های مدارس و دانشگاه‌ها شدند. «زوم»، «ادوبی کانکت»، «گوگل میت» و حتی امثال «اسکای روم» و فضاهای بسیار دیگری دست به دست هم دادند تا آموزش در همان شرایط نیز ادامه پیدا کند.

اما طبیعی است که نمی‌توان یک نسخه را برای همه دنیا پیچید و نتیجه مطلوب حاصل شود. هر کدام از این پلتفرم‌ها با همه مزیت‌هایی که داشتند، بالاخره با مشکلاتی مانند هک شدن، فیلترینگ، افت کیفیت و… مواجه می‌شدند و این موضوع باعث می‌شد سر جای اول خود برگردیم.

اینجا بود که دغدغه دانش‌آموزان و معلمان، باعث شد تا کشور به فکر فضایی برای آموزش بیفتد و دنبال نسخه‌ای متناسب با شرایط و مشکل خود بگردد تا بتواند به کار خود ادامه دهد.

در این میان اپراتورهای ارتباطی کشور با توجه به مجازی و آنلاین شدن همه فعالیت‌ها، با در دست داشتن زیرساخت‌های اینترنتی به سرعت وارد این موضوع شدند.

اپراتور اول ارتباطی کشور که با عنوان تجاری «همراه اول» شناخته می‌شود، تنها اپراتوری بود که اقدامات خود را به مرحله اجرا رساند و با توجه به پیشگامی در عرصه ورود به نسل پنجم ارتباطی (۵G) و جابجا کردن رکورد سرعت اینترنت در ایران، اپلیکیشنی کاملا بومی را طراحی کرد که به سرعت در دسترس دانش‌آموزان و معلمان قرار گرفت.

“اپلیکیشن شاد” که با هدف خدمت‌رسانی در زمان شیوع ویروس کرونا و توسط برنامه‌نویسان و پژوهشگران ایرانی توسعه یافته بود، مانند هر برنامه نوپای دیگری، مشکلاتی داشت که رفته رفته در نسخه‌های توسعه‌ای رفع شد.

اهمیت مقوله آموزش مجازی به اندازه‌ای بود که با توجه به وضعیت و مشکلات محدودیتی که پلتفرم‌های خارجی در کشور با آن مواجه بودند و کامل نبودن بستر آنها، تصمیم‌گیران را لاجرم به سمت پلتفرم بومی شاد سوق داد که بعدها به بهترین فرصت برای شکل‌گیری جریان آموزش مجازی در کشور بدل شد و به پلتفرمی جهت الگوبرداری برای دیگران درآمد.

با توجه به برنامه توسعه ۵G این اپراتور که توسعه‌دهنده پلتفرم‌های دیجیتال پرطرفداری نظیر «شاد»، «روبیکا»، «اوانو» و … در کشور نیز هست، می‌توان به آینده صنعت آموزش دیجیتال و الکترونیکی بیش از پیش امیدوار بود زیرا قابلیت‌های اطمینان بالا و نرخ بالا سرعت مبتنی بر این تکنولوژی محقق خواهد شد.

با توجه به اینکه یکی از فاکتورهای کلیدی نسل پنجم ارتباطی «تأخیر کم» است، می‌تواند بسیاری از مشکلات زیرساختی کنونی را بهبود بخشیده و بر غنی‌سازی مدیریت یادگیری از راه دور و کشف تجربیات دیجیتال آموزشی توسط سیستم آموزشی بیفزاید.

اما این نکته را هم نباید از یاد برد که تحقق این ایده‌آل، نیازمند توسعه پهن‌باند به اقصی نقاط کشور و ایجاد زمینه دسترسی عادلانه برای تمامی شهروندان و مردم کشور است.

اینترنت موبایل می‌تواند شکاف‌های موجود در مناطق بدون پوشش پهنای‌باند ثابت را پر کند.

فناوری سلولی و اینترنت اشیا امکان ادامه آموزش را فراهم و به عنوان بافت همبند عمل می‌کنند که قابلیت اطمینان برای مناطقی است که اتصالات سیمی ثابت همیشه در دسترس آنها نیست.

براساس گزارش‌های Grand View Research انتظار می‌رود بازار جهانی خدمات ۵G به ۶۶۴٫۷۵ میلیارد دلار برسد که به معنای نرخ رشد ترکیبی سالانه ۴۶٫۲ درصدی از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۸ است.

پر واضح است که مدیران ارشد و اجرایی، با توجه به این پیش‌بینی‌ها باید به دنبال شناسایی فرصت‌های تجاری ۵G باشند تا بتوانند بازارسنجی دقیق و تمرکز بر نقاط متمایزکننده داشته باشند.

طبیعتا با تمامی اتفاقات خوبی که به واسطه شیوع کرونا برای حوزه آموزش مجازی حاصل شد، اما از طرف دیگر آسیب‌پذیری‌های زیرساخت اتصال فعلی را هم نمایان کرد.

بنابراین اکنون که کشور ما توانسته همپای کشورهای اندکی که توانستند بسترهای مستقل آموزش ارائه کنند، باید با نگاهی موشکافانه به دنبال تغییرات ساختاری عمیق‌تری در این عرصه باشد تا ضعف‌های نظام یادگیری از راه دور را تا حد امکان مرتفع سازد.