بهره وری منابع آب کشور( بخش اول: آب کشاورزی)

به قلم : بهرام بهادری بیرگانی، مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد علوم آب
در شرایطی که علاوه بر کارشناسان و متخصصین حوزه ی آب، بخش زیادی از جامعه، آگاهند که کشورمان نه تنها در وضعیت منابع آب( به ویژه آبهای زیر زمینی)، شرایط مناسبی ندارد، بلکه برنامه ی علاج بخشی مبتنی بر علم و واقعیت های متناسب با شرایط موجود هم برای مقابله با آن یا حتی حفظ شرایط فعلی وجود ندارد.
این در حالی است که عدم وجودبرنامه اجرایی برای بهبود راندمان مصرف آب کشاورزی، حتی در شبکه های آبیاری زهکشی که با هزینه های هنگفت بیت المال ساخته شده، با هدررفت بالای ۶۵ درصد، درحال تبدیل کردن کشور به بیایانی بزرگ است، ازسوی دیگر، میزان ضایعات محصولات کشاورزی در هنگام و پس از برداشت، بالغ بر ۳۰ میلیون تن در سال، یعنی سی درصد از کل تولیدات کشاورزی، برآورد شده است.
در خصوص وضعیت راندمان آب کشاورزی و ضایعات محصولات کشاورزی، به زبان ساده میتوان چنین گفت: به طور متوسط، آبّ مصرفی مورد نیاز برای تولید ۱۰۰۰ کیلوگرم از هرنوع محصول کشاورزی، به لطف هدر رفت در شبکه های آبیاری کشور، منجر به تولید ۳۵۰ کیلوگرم و از این مقدار، فقط ۲۴۵ کیلوگرم به دست مصرف کننده می رسد و در مجموع، به دلیل نبود برنامه علمی و عملی در حوزه ی صرفه جویی در منابع آب و فقدان الگوی کشت مناسب،می توان به این نتیجه رسید که برای تامین آب مورد نیاز برای تولید ۱۲۰ میلیون تن محصولات کشاورزی(که هرسال در کشورتولید می شود)، به اندازه تولید ۵۰۰ میلیون تن، باید از منابع آب استفاده کنیم و این موضوع بسیار خطرناک است و به آرامی کشور را به چالش بزرگی، نزدیک و نزدیک تر می کند.مشابه اتفاق که در حال حاضر، دریاچه ی ارومیه و رودحانه ی زاینده رود را مبتلا کرده و قبل از وقوع آن، بارها از سوی کارشناسان حوزه ی آب، هشدار داده شده بود. این در حالی است که بررسی روند تغییرات بارش در ۵۰ سال گذشته، نشان می دهد آهنگ کاهشی بارش کشور، به میزان متوسط سالیانه، بیش از یک میلی متر است
لازم به ذکر است که هدررفت آب در حوزه ی آب شرب هم با وجود هزینه های سرسام آوری که صرف تولید، انتقال، تصفیه و توزیع آب، از شرایط قابل قبولی برخوردار نیست که در بخش های بعدی بیان خواهدشد.