ایمنی‌سازی بخش‌های مختلف شامل بخش بهداشت و محیط زیست به همراه تهیه و تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید هم‌زمان با هوشمندسازی فرآیند آن جهت جلوگیری از اثرگذاری هر نوع بحران ناشی از فشارهای بین‌المللی شامل تحریم‌ها و …، آینه‌ای است که می‌تواند با اولویت‌بخشی به آن‌ها، زمینه بروز هر نوع پیشامد و بحران احتمالی را به زیر صفر درصد کاهش داد. در این میان، شرکت فولاد خوزستان به عنوان یک شرکت‌های بزرگ فولادی در کشور که بسیاری از کارشناسان، آینده‌ای متفاوت و اثرگذار در صنایع فولادی برای آن تصویر می‌کنند، همواره با تبیین استراتژی‌های لازم در زمینه کنترل بحران‌ها، رشد قابل توجهی طی سه دهه اخیر در زمینه تولید، تکنولوژی و محیطزیست داشته است. به نظر می‌رسد با تداوم این روند و ارتقای نقش این شرکت در مقابله با بحران‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، دور از انتظار نیست که در آینده‌ای نزدیک، شرکت فولاد خوزستان به عنوان ناو صنایع فولادی خاورمیانه شناخته شود.
تصفیه و بازیافت پساب‌های صنعتی، فاضلاب‌های بهداشتی، مدیریت پسماند، حذف گازهای مخرب برای لایه ازون، جایگزینی روغن‌‌های حاوی ترکیبات PCB، حذف آزبست و توسعه فضای سبز، جزو اقدامات مهم این شرکت برای حفظ و تقویت ایمنی تولید، محیط زیست و پیشگیری از بروز هرگونه بحران در این زمینه به حساب می‌آید.
به نظر می‌رسد وقوع و مدیریت بحران‌ها به صورت انضمامی، می‌تواند آغازکننده راهی باشد که بسیاری آن را به عنوان راه پیشگیرانه در مسیر تولید پایدار صنایع مختلف عنوان می‌کنند. از دیرباز تا به امروز که زندگی بشر با تولیدات صنعتی و معدنی وابستگی معناداری یافت، تلاش برای کنترل و حل مسالمت‌آمیز چالش‌های تولید به عنوان ضرورت تمام‌نشدنی به طرح نخست سیاست‌گذاری‌های صنعتی کشورها بدل شد. این موضوع در دنیای امروز زمانی می‌تواند به یک غفلت تمام‌نشدنی تبدیل شود که سیاستی پیرامون پیشگیری در قبال بحران‌های احتمالی آینده اتخاذ نشود.
اگر به رابطه صنایع فولادی (به عنوان صنایعی خاص و استراتژیک) و بحران‌های احتمالی، نگاهی اجمالی صورت بگیرد، به طور قطع می‌توان چالش‌هایی را در این زمینه جستجو کرد که عدم توجه به آن می‌تواند بحران‌های مختلف شامل بحران‌های تولیدی و زیست‌محیطی را به وجود آورد. برای جلوگیری از وقوع آن‌ها و به نوعی پیگیری از تبعات آن، لازم است به چند بخش مانند ایمنی، مواد اولیه، ماشین‌آلات تولیدی و فروش محصولات توجه ویژه‌ای نشان داد. برای فهم موضوع فوق، به اقدامات استراتژیک شرکت فولاد خوزستان به عنوان یکی از نمونه شرکت‌های بزرگ فولادی در کشور پرداخته می‌شود تا از این طریق ضمن دستیابی به چگونگی مواجهه یک شرکت بزرگ با بحران‌های احتمالی، اثرگذاری اقدامات فوق را در این زمینه مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.
ایمنی در فولاد خوزستان در قامت مدیریت بحران
بررسی شاخص‌های ایمنی و بهداشت در یک شرکت بزرگ فولادی، مولفه‌های متعددی را دربر می‌گیرد که نظافت، رفتارهای ایمن، نظم و ترتیب، بهداشت صنعتی، ایمنی ماشین‌آلات، مسیرهای عبور و مرور و ایمنی حریق در کنار کمک‌های اولیه، به عنوان مولفه‌های ایمنی و بهداشت در شرکت‌های فولادی محسوب شود. از این نظر، می‌توان ضمن ارزیابی دقیق و تخصصی شرکت‌ها، وضعیت آن‌ها را در زمینه مدیریت ایمنی جهت پیشگیری و مقابله با بحران‌های احتمالی، مورد سنجش قرار داد.
با استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیطزیست در شرکت فولاد خوزستان به همراه اخذ گواهینامه‌های مرتبط، کلید پیشگیری و مدیریت بحران در این زمینه به صدا درآمد. به مرور و با تقویت زیرساخت‌های ایمنی، توجه به بهبود وضعیت ایمنی و محیطزیست در فولاد خوزستان، بیش از پیش افزایش پیدا کرد؛ به طوری که می‌توانست تضمینی برای جلوگیری از پیشامدها و بحران‌های احتمالی در آینده پیش رو باشد.
تصفیه و بازیافت پساب‌های صنعتی، فاضلاب‌های بهداشتی، مدیریت پسماند، حذف گازهای مخرب برای لایه ازون، جایگزینی روغن‌‌های حاوی ترکیبات PCB، حذف آزبست و توسعه فضای سبز، جزو اقدامات مهم این شرکت برای حفظ و تقویت ایمنی تولید، محیط زیست و پیشگیری از بروز هرگونه بحران در این زمینه به حساب می‌آید. به طوری که می‌توان به اجرایی شدن بیش از ۹۵ پروژه ایمنی و زیست‌محیطی در فولاد خوزستان طی بازه زمانی ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۷ اشاره داشت. از میان این تعداد پروژه، ۸۰ طرح به طور انحصاری به موضوع کنترل انتشار گردوغبار اختصاص یافت که سهم آن حدود ۸۴ درصد کل پروژه‌های مذکور است.
آمارها پیرامون تولید این شرکت نشان می‌دهد که با عملیاتی‌سازی پروژه‌های ایمنی و محیطزیست، میزان تولید فولاد خوزستان در بازه زمانی ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۶، ۶۵ درصد رشد داشته است که زمینه کاهش ۸۸ درصدی بحران‌ها را طی بازه مذکور فراهم آورد. همچنین توجه این شرکت باسابقه به درجه‌بندی پایش ماشین‌آلات نشان داد که عزم بلندی برای توسعه ماشین‌آلات مطابق با زیست‌بوم منطقه وجود دارد و این در بلندمدت به کاهش بحران‌های ایمنی و زیست‌محیطی منجر خواهد شد. با این حال باید درنظر داشت که تمام این اقدامات تحت هشت کارگروه تخصصی تشکیل شده در فولاد خوزستان هویت یافته است که شامل کارگروه ایمن‌سازی جرثقیل‌های ثابت، جرثقیل‌های موبایل، نواره نقاله‌ها، کار در ارتفاع، انفجار و اشتعال، خطرات برق‌گرفتگی، کارگروه برخورد، تصادف و اشیاء رهاشده به همراه ایمن‌سازی خطرات مسمویت‌ها و خفگی می‌شود.
به نظر می‌رسد موارد فوق در کنار ایجاد ایمنی چندلایه، استقرار سیستم‌های IT شامل ارزیابی ریسک به همراه تهیه برنامه‌ها، فیلم‌ها، کتاب‌های آموزشی و ۱۰ دستور‌العمل لازم‌الاجرا در مسیر ایمنی طی سال جاری، می‌تواند به توسعه ایمنی مجموعه فولاد خوزستان جهت پیشگیری از بروز هر نوع بحران احتمالی در آینده منجر شود.
مواد اولیه فولاد خوزستان در ساحت مدیریت بحران
تامین مواد اولیه به عنوان ضرورت تولید، یکی از مولفه‌های مهم در شرکت‌های فولادی است که در صورت فقدان آن، می‌تواند چالش‌ها و بحران‌های جبران‌ناپذیری را متوجه شرکت‌ها نماید. بحرانی که اگر استراتژی مناسبی جهت خنثی‌سازی چالش‌های احتمالی اتخاذ نشود، بی‌شک دشواری‌های متعددی را برای نهادها و سازمان‌های مختلف به وجود خواهد آورد.
فولاد خوزستان به عنوان یک شرکت مهم و بزرگ فولادی، همواره در برابر چالش‌های به وجود آمده در زمینه مواد اولیه، استراتژی‌های مختلف و متنوعی را اتخاذ کرده است تا ضمن جلوگیری از تبدیل شدن چالش به یک بحران، زمینه را برای تولید و تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی صنعت فولاد آماده سازد. هدفگذاری این شرکت در زمینه جلوگیری از وجود هر نوع بحران در این زمینه بر سه مولفه استوار است که در راستای تامین مواد اولیه و انرژی مورد نیاز تولید به کار گرفته می‌شود. تامین بار فلزی شامل کنسانتره سنگ‌آهن، آهن قراضه، آهن‌اسفنجی، تامین مواد نسوز شامل انواع خاک، آجر و قطعات ویژه به همراه سایر مواد اصلی شامل انواع فروآلیاژها، الکترود گرافیتی، مواد کمکی و افزودنی‌های غیرفلزی، کمک ذوب و گدازآورها، انواع کاتالیست و مواد شمیایی، جزو مولفه‌های این شرکت برای تامین مواد اولیه در کنار انرژی تولید به حساب می‌آید.
سیاست استفاده بهینه از مواد و تجهیزات در کنار تعمیرات و نگهداری به همراه بومی‌سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید، زمینه را برای کاهش ریسک تولید محصولات این شرکت کاهش داده است. در واقع، شرکت فولاد خوزستان برای جلوگیری از هرگونه پیشامد ناگوار در زمینه تولید، مبنای خود را بر توسعه طرح‌های جدید از طریق تسریع در احداث به‌موقع آن‌ها به همراه ارتقای بهره‌وری تجهیزات موجود می‌گذارد. به طور نمونه، طرح افتتاح واحد زمزم ۳ شامل تولید آهن‌اسفنجی مورد نیاز شارژ فلزی کوره‌ها به همراه بهره‌برداری از واحد ریخته‌گری اسلب در راستای تولید اسلب‌های عریض و متنوع‌سازی سبد محصولات، از جمله اقدامات مهم فولاد خوزستان در راستای جلوگیری از هرگونه بحران مواد اولیه محسوب می‌شود.
فولاد خوزستان، تحریم‌ها، مدیریت بحران
وجود تحریم‌ها در هر سطحی می‌تواند به عنوان یک چالش بالقوه برای شرکت‌های فولادی محسوب شود. این نوع چالش عمدتا کل زنجیره تولید شامل تامین مواد اولیه تا فروش محصولات را درگیر خود خواهد کرد. از این رو، عمده اقدام شرکت فولاد خوزستان در راستای مقابله با بحران‌های احتمالی ناشی از اعمال تحریم‌های بین‌المللی، تکمیل زنجیره ارزش (از سنگ‌آهن تا نورد) است. از طرفی، دسترسی این شرکت به آب‌های آزاد، راه‌آهن جنوب به شمال و بالعکس به همراه وجود جاده‌های ترانزیتی، سه عنصر مهمی هستند که می‌توانند علاوه بر ایجاد مزیت رقابتی برای فولاد خوزستان نسبت به سایر شرکت‌ها در عرصه داخلی و خارجی، زمینه استراتژیک مناسبی برای مقابله با تحریم‌های بین‌المللی به وجود آورد. از این رو، مزیت این شرکت در زمینه حمل و نقل که یکی از چالش‌های مهم تولید محصولات فولادی در عصر تحریم‌ها به حساب می‌آید، همواره به عنوان نقطه قوت شرکت فولاد خوزستان درنظر گرفته شده است.
آمارهای این شرکت طی سال‌های اخیر در زمینه صادرات محصولات تولیدی نشان می‌دهد که عمده تولیدات از طریق خطوط ریلی به بندر امام و از آنجا صادر شده است که تاکید مضاعف بر مزیت رقابتی قابل توجه این شرکت به حساب می‌آید. همچنین وجود شرکت حمل و نقل چندوجهی فولاد لجستیک (یکی از شرکت‌های تابعه فولاد خوزستان) نشان از اهمیت موضوع حمل و نقل در صنعت فولاد به ویژه در زمینه حمل و نقل مواد اولیه و محصولات است که در بلندمدت می‌تواند از بروز هر نوع چالش و بحران احتمالی جلوگیری به‌عمل آورد.
فولاد خوزستان، چشم‌انداز، مدیریت بحران
تاریخچه فولاد خوزستان نشان می‌دهد که از زمان بهره‌برداری تا امروز، بیش از ۶۸ میلیون تن محصولات مختلف توسط این شرکت به مرحله تولید رسیده که حدود ۲۰ میلیون تن از این مقدار به ۲۸ کشور دنیا صادر شده است. بررسی این موضوع در میان آمارهای سال ۱۳۹۹ می‌تواند به تصویر شفاف و مثبت عملکرد این شرکت در زمینه مقابله با تحریم‌ها و کمک به مدیریت بحران یاری رساند. حجم صادرات بیش از ۱٫۵ میلیون تن طی یازده ماهه نخست سال ۱۳۹۹ در کنار ارزآوری برای کشور، از جمله دستاوردهای فولاد خوزستان در دوره بحرانی امروز است.
با این حال طبق سند استراتژیک فولاد خوزستان، برنامه و نقشه راه این شرکت بر اساس ظرفیت ۱۳٫۶ میلیون تن به همراه تکمیل زنجیره ارزش در بالادست و پایین‌دست، تهیه و تبیین شده است. به نظر می‌رسد با روندی که این شرکت در شرایط امروز دنبال می‌کند، دور از انتظار نیست که در آینده‌ای نه چندان دور به ناو صنایع فولادی خاورمیانه تبدیل شود.